Deze pagina werd het laatst bijgewerkt op 22/08/2024
Inhoud
- Risicobeoordeling en biologische risicoklasse van het mpox-virus
- Diagnostiek van stalen die mogelijk besmet zijn met het mpox-virus
- Aanbevelingen voor de laboratoria die mpox-virus manipuleren (klinische stalen)
- Aanbevelingen voor de laboratoria die mpox-virus manipuleren (stalen met voorkennis van besmetting en culturen)
- Contactpersonen
- Referenties
Risicobeoordeling en biologische risicoklasse van het mpox-virus
Het mpox-virus (monkeypoxvirus, voorheen "apenpokken") is een dubbelstrengs DNA-virus dat behoort tot de orthopoxvirus genus en de familie van Poxviridae. Dit virus is antigenisch verwant aan het pokken- en Vacciniavirus. Er zijn twee genetisch verschillende varianten: clade I (de Centraal- en Oost-Afrikaans variant) en clade II (de West-Afrikaanse variant). Op 14 augustus 2024 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de wereldwijde noodtoestand afgekondigd, ten gevolge van de sterke stijging van het het aantal mpox-gevallen in Democratische Republiek Congo (DRC) en in andere delen van Afrika. De betrokken variant was de nieuwe clade 1b, die besmettelijker en dodelijker bleek.
Het mpox-virus kan door een besmet dier of een besmette persoon op de mens worden overgedragen en is een zoönoseverwekker. De ziekte die bij de mens door het virus veroorzaakt wordt, wordt gekenmerkt door een pustuleuze huiduitslag en een matige tot ernstige systemische ziekte. Patiënten kunnen ernstige complicaties krijgen, waaronder secundaire bacteriële huidinfecties. Het sterftecijfer is ongeveer 1-11% in Afrika, en hoger bij kinderen (Parker et al., 2007). Personen met een verzwakt immuun systeem lopen een hoger risico op een ernstig verloop van de ziekte.
De overdracht van het virus in het laboratorium kan plaatsvinden door direct contact van de slijmvliezen of beschadigde huid (ook al is de laesie niet zichtbaar) met besmet biologisch materiaal (lichaamsvloeistoffen, secreties van de luchtwegen, exsudaat of korst), bijvoorbeeld door de creatie van infectieuze druppels of aerosols. Contact met besmette voorwerpen (fomieten), ingestie of accidentele parenterale inoculatie van infectieus materiaal zijn ook mogelijke manieren van overdracht van het virus op werknemers (Advies HGR, 1/6/2022; Health Canada). Overdracht van het virus via de lucht (airborne) is niet aangetoond (Advies HGR, 1/6/2022).
De incubatieperiode bedraagt gewoonlijk 6-13 dagen, maar kan 5-21 dagen bedragen (WHO, 2022).
De infectieuze dosis van het virus is onbekend.
Orthopoxvirussen zijn in gedroogde vorm bij kamertemperatuur zeer stabiel in het milieu. Ze zijn gevoelig voor 0,5% natriumhypochloriet, huishoudelijke ontsmettingsmiddelen op basis van chlooroxyleen, glutaaraldehyde, formaldehyde en paraformaldehyde (Health Canada).
Aangezien vaccinatie met het vacciniavirus vrij doeltreffend is tegen het mpox-virus, is het pokkenvaccin van de derde generatie Imvanex® door het Europees Geneesmiddelenbureau toegelaten tegen het virus. Dit vaccin kan worden gegeven als profylaxe bij mensen die een hoog risico lopen een ernstige vorm van de ziekte te ontwikkelen en die in contact zijn geweest met een persoon die besmet is met het mpox-virus (post-exposure profylaxe) en op grotere schaal als profylaxe of om clusters onder controle te houden (Advies HGR, 1/6/2022). Vaccins tegen pokken zijn voor 85% werkzaam tegen het mpox. Eerdere vaccinatie tegen pokken kan een zekere kruisbescherming tegen mpox bieden. De doeltreffendheid van vaccinatie tegen de variant van clade 1b is nog onbekend, maar volgens ECDC zou het pokkenvaccin van 3e generatie een gelijkaardige doeltreffendheid moeten hebben tegen mpox clade 1b (ECDC, 2024).
Er is momenteel geen specifieke behandeling voor mpox (Reynolds et al., 2017), de behandeling is voornamelijk symptomatisch en ondersteunend.
Het mpox-virus behoort tot biologische risicoklasse 3 voor de mens en het dier.
Diagnostiek van stalen die mogelijk besmet zijn met het mpox-virus
De momenteel gebruikte virusdetectietesten worden rechtstreeks op het klinische staal van de patiënt uitgevoerd en vereisen geen vermeerdering van het virus. Om blootstelling van de werknemer en de bevolking aan het virus te voorkomen, worden hieronder beschermende maatregelen voorgesteld die in diagnostische laboratoria moeten worden toegepast, rekening houdend met de risicobeoordeling van het virus op basis van huidige kennis.
De manipulatie van stalen van patiënten die mogelijks met het mpox-virus besmet zijn, is een activiteit die valt binnen het toepassingsgebied van de wetgeving inzake het welzijn op het werk (biologische agentia). Bovendien is de wetgeving inzake het ingeperkt gebruik van genetisch gemodificeerde en / of pathogene organismen ook van toepassing in de volgende gevallen:
- Elke doelbewuste vermeerdering en/of concentratie van het mpox-virus;
- Elke manipulatie en/of opslag van culturen van het mpox-virus;
en
- In context van een activiteit van onderzoek en ontwikkeling, bij elke manipulatie en/of opslag van klinische stalen met voorkennis van besmetting met het mpox-virus.
Aanbevelingen voor de laboratoria die mpox-virus manipuleren (klinische stalen)
Alle manipulaties in open fase van klinische stalen van verdachte of bevestigde gevallen voor PCR-testen op het mpox-virus en waarbij geen doelbewuste vermeerdering van het virus nodig is in het kader van diagnostiek, moeten uitgevoerd worden in een laboratorium van inperkingsniveau 2 met de hieronder beschreven pertinente maatregelen (Codex welzijn op het werk).
Pertinente maatregelen :
De pertinente werkpraktijken die moeten worden geïmplementeerd bovenop deze die vereist worden voor niveau 2:
- toegang tot het laboratorium moet worden beperkt tot opgeleid en bevoegd personeel;
- tijdens de voorbereiding van de stalen moeten beschermende handschoenen worden gedragen. Deze handschoenen moeten voldoen aan de normen EN ISO 21420:2020 (Algemene eisen en testmethoden) en EN ISO 374-5:2016 (Beschermende handschoenen tegen gevaarlijke chemicaliën en micro-organismen);
- de gebruikte uitrusting en beschermende kleding moeten specifiek zijn voor het laboratorium;
- het verdient de voorkeur wegwerpmateriaal te gebruiken in plaats van herbruikbaar materiaal;
- een spillkit (met procedures die bij het personeel bekend zijn) is vereist buiten aan de ingang van het laboratorium waarin stalen die mogelijk met het virus zijn besmet, worden geanalyseerd, evenals in de ruimte waar de stalen worden ontvangen, tijdelijk opgeslagen of herverpakt voor elk type transport.
Om de blootstelling aan infectieuze aerosols te beletten:
- alle manipulaties in open fase van potentieel infectieuze stalen die mogelijks aerosols genereren, dienen uitgevoerd te worden in een genormeerde microbiologische veiligheidskast (MVK) (EN12469). Uit voorzorg wordt aanbevolen de door derden opgestuurde pakketten met stalen eveneens te openen in een genormeerde MVK; indien de manipulaties van stalen niet kunnen plaatsvinden in een MVK, dient het personeel dat kan worden blootgesteld aan aerosols en spatten gezichtsbescherming (veiligheidsbril of gezichtsscherm) en ademhalingsbescherming (masker van het type FFP2) te dragen;
- het gebruik van een centrifuge met “safety cups” is vereist. De “safety cups” worden enkel in een genormeerde MVK geopend;
- indien een vacuümgeneratiesysteem gebruikt wordt, dient deze met een HEPA-filter of gelijkwaardig uitgerust te zijn.
Om direct of indirect contact met het virus te beletten:
- een wasbakken met niet-manuele bediening moet aanwezig zijn in het labo voor het wassen en decontamineren van de handen;
- al het gebruikt materiaal en recipiënten die de MVK verlaten, moeten bij het verlaten van de MVK adequaat gedecontamineerd worden (bijvoorbeeld de buitenkant van de tubes die het staal bevatten).
Transport:
- overeenkomstig de voorschriften voor het vervoer van gevaarlijke goederen over de weg (ADR) wordt het mpox-virus ingedeeld als infectieuze stof van categorie A, ongeacht de vorm waarin het aanwezig is. Stalen die besmet zijn met mpox-virus worden daarom ingedeeld in categorie A (UN 2814). Afvalstoffen van diagnostische activiteiten die stoffen van categorie A bevatten, krijgen hetzelfde UN 2814-nummer en moeten daarom worden verpakt overeenkomstig verpakkingsinstructies P620 (drievoudige verpakking). Indien het afval echter wordt geïnactiveerd (b.v. door thermische inactivering in een autoclaaf), is het niet langer onderworpen aan de voorschriften voor het vervoer van infectieuze stoffen. De SBB beveelt echter aan het afval als medisch afval (UN 3291) in gele harde vaten te deponeren.
Aanbevelingen voor de laboratoria die mpox-virus manipuleren (stalen met voorkennis van besmetting en culturen)
Alle manipulaties van het mpox-virus vanuit bevestigde klinische stalen en culturen in het kader van onderzoek en ontwikkeling moeten uitgevoerd worden in een laboratorium van inperkingsniveau 3.
Contactpersonen
- Welzijn op het werk – bescherming van de gezondheid van de werknemers : de preventieadviseur van de inrichting ; bevoegde overheid : FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; contactpersoon : Gunter Kathagen
- Ingeperkt gebruik van genetisch gemodificeerde organismen en/of pathogenen : de bioveiligheidscoördinator van de inrichting; bevoegde overheid: de Gewesten, de SBB is technisch expert voor de Gewesten.
Referenties
WHO, 14-08-2024 : https://www.who.int/news/item/14-08-2024-who-director-general-declares-m...
Health Canada – Biosafety advisory: Monkeypox virus (MPXV) : https://www.canada.ca/en/public-health/services/laboratory-biosafety-bio...
ECDC Risk assessment for the EU/EEA of the mpox epidemic caused by monkeypox virus clade I in affected African countries 16 August 2024. https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/mpox-risk-asses...
ECDC Factsheet for health professionals on mpox (monkeypox): https://www.ecdc.europa.eu/en/all-topics-z/monkeypox/factsheet-health-pr... (15-8-2024).
Risk Assessment Group, Mpox epidemic in the democratic republic of the Congo, 2022-2024.: https://www.sciensano.be/sites/default/files/20240523_rag_pra_mpox.pdf
Parket S., Nuara A., Buller RML, Schultz D.A. Human monkeypox: An emerging zoonotic disease. Future microbiology, 2007, 2 (1), 17-34.
Sklenovská N., Van Ranst M. Emergence of monkeypox as the most important orthopoxvirus infection in humans. Frontiers in Public Health, 2018, 6, Article 241.
Reynolds MG, McCollum AM, Nguete B, Shongo Lushima R, Petersen BW. Improving the care and treatment of monkeypox patients in low-resource settings: applying evidence from contemporary biomedical and smallpox biodefense research. Viruses, 2017, 9:E380.
WHO Multi-country monkeypox outbreak in non-endemic countries 21 May 2022 available at:
https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON385
Advisory report of the superior health council n° 9720 – Vaccination strategy against Monkeypox, le 1er juin 2022 available at: